In oktober zag ik op tv en in de bioscoop 2 producties waarin alcohol de hoofdrol speelde. De ene was de film ’A star is born’ over rockartiest Jackson Maine, verslaafd aan alcohol en pijnstillers. Hij komt de talentvolle Ally tegen. Ze worden verliefd en met zijn hulp wordt ook zij succesvol en beroemd. De andere productie die ik zag was de serie ’Patrick Melrose’ (te zien op NPO Start Plus). In dit verhaal staat de alcohol- en drugsverslaving van Patrick centraal en wordt de kijker in een geweldig gestyleerde vertelvorm zijn leven ingezogen.
Beide verhalen zetten een clichébeeld neer: Man drinkt, slikt of snuift zich een ongeluk waardoor hij regelmatig helemaal van de wereld is en vernielingen aanricht in zijn omgeving, zowel aan spullen als mensen. Wat in de 2 verhalen ook duidelijk wordt is dat het heftige gebruik zijn oorzaak vindt in trauma dat in de vroege jeugd is opgelopen. De rauwe en schrijnende werkelijkeheid wordt langzaam geopenbaard. Als je als kind dit te verwerken hebt dan snap je ook dat je dat niet kunt verteren zonder pijnstilling. Hoe kun je daar als kijker geen mededogen mee hebben?
Daar stopt de overeenkomst tussen de 2 verhalen. A star is born is een romatische vertelling die in 1937 voor het eerst verfilmd werd. Deze 2018-versie gaat ook netjes en rechtlijnig van A naar B, een meeslepend verhaal waarin (ook) pijnlijk illustratief is hoe er naar alcoholverslaving wordt gekeken.
De serie Patrick Melrose, gebaseerd op de boeken van Edward St Aubyn, is andere koek. De verstilde, gestyleerde vorm, het spel met camarastandpunten, het ongezegde … Zó goed dat het af en toe bijna ondraaglijk was om naar te kijken. Dat het rauwe ook licht, cynisch en humorvol kan zijn is wat de serie fantastisch maakt. In de 5 afleveringen ontvouwt het leven van Patrick zich, het oude trauma als rode draad. Het patroon: in de shit zitten, er uit willen, niks kunnen doen, erkennen van de werkelijkheid, willen veranderen, daar niet aan beginnen, het voornemen, toch doen, terugvallen, weer zoeken naar dat besluit … Kortom, het spel der ontwikkeling en verandering.
Series en films zijn uitvergroot, een verhaal dat we snappen. Grote trauma’s, grote drinkers, grote schulden, grote gevolgen, groot verdriet. Kleine trauma’s, kleinere drinker. Maar hetzelfde patroon, dezelfde werkzaamheid van pijn, pijndemping en troost zoeken. Ik heb nooit tonnen schuld gehad, dingen afgeragd of stukgegooid, ben niet op zoek geweest naar dealers midden in de nacht … Toch had mijn manier van drinken ook te maken met pijn en schrik die ik in mijn leven had opgelopen.
Vaak zeggen mensen mij: “Ik kom uit een prima gezin, bij ons was er niks aan de hand, er is geen trauma, ik heb mijn ouders niets te verwijten … Waarom kan ik dan toch mijn alcoholgebruik niet in de hand houden? Het voelt alsof ik er iets mee weg wil doen, maar wat dan?“.
Het punt is: ieder mens is als kleintje gekwetst en geschrokken. Ieder kind is ooit genegeerd geweest, niet begrepen of belachelijk gemaakt. In meerdere of mindere mate. Ook die mindere mate doet pijn. Je bent iets gaan doen waarmee je niet zo veel risico liep op nog meer pijn. Gedrag waardoor je wél gezien werd, complimentjes kreeg. Daarmee heb je een deel van je vanzelfsprekende vitaliteit en spontaniteit ingeleverd. Alcohol houdt dit in stand. Alcohol helpt je om dit vol te blijven houden. Het verdooft de pijnlijkheid van het gemis en het helpt bij het loslaten van de spanning die je aangepaste gedrag veroorzaakt. De butsen en blauwe plekken die je in je leven hebt opgelopen hebben meer invloed op je dan je denkt. Je hoeft niet mishandeld te zijn of in de goot te liggen om dat te gaan beseffen.
Patrick Melrose laat zien hoe je als volwassene verantwoordelijkheid kunt nemen voor je eigen leven. De manier waarop dat wordt getoond vind ik fucking briliant. De grote akeligheid grijpt naar de strot, kerft in het hart en liet me verliefd en vol ontzag achter. Gaat dat zien.
*De serie is gemaakt naar de boeken van Edward St Aubyn. Nog niet door mij gelezen, maar nu bovenaan de lijst. Lees hier meer info en recensies.